بەهامیدیا
لە بنەڕەتدا وشەی نەورۆز بە واتای “ڕۆژی نوێ” لە ژێر کاریگەری زمانی فارسیدا هەریەک لە دەستەواژەکانی (نۆڤروز، نەوروز، نەورۆز، نەڤرۆز، یان نەڤریز) هاتووە، سەرچاوە مێژووییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە هەندێک له وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بنەچەی ئەم بۆنەیەن کە گوزارشتە لە هاتنی سەرەتای ساڵێکی نوێ، ئاهەنگێکی کۆنە بۆ ژیان و لەدایکبوون و سەرکەوتنی ڕووناکی بەسەر تاریکیدا.
سەبارەت بە کورد، ڕەگ و ڕیشەی نەورۆزـ پەیوەندی بە ئایینی زەردەشتی کوردانەوە هەیە، زیاتر لە سێ هەزار ساڵ پێش ئێستا ڕۆژی دایک بوونی پەیامبەری زەردەشتە و ساڵنامەی ئایینی زەردەشتی کە بە یەکێک لە پیرۆزترین ڕۆژەکانی ساڵ دیاریکردووە.
هاوکات وڵاتانی ئاسیای ناوەڕاست و قەفقاز لە چوارچێوەی داب و نەریتی هاوبەش و بەها هاوبەشەکان کۆدەکاتەوە، نەورۆز بە وەرز و ڕۆژێکی پیرۆز دانراوە بۆ ئاهەنگگێڕان، بەبۆنەی لەدایک بوونی سروشت پاش کۆتایی هاتنی زستان، بەدرێژایی سەدەکان بووەتە فێستیڤاڵێک کە لەلایەن کۆمەڵگە هەمەچەشنەکانی ناوچەکەوەگرنگی پێدراوە..
پەیامی جەژنی نەورۆز سەرکەوتنی ڕووناکییە بەسەر تاریکیدا و بەڵێنی سەرەتای نوێبوونەوەیە چ لە سروشت و چ لە ڕۆحی مرۆڤەکاندا جگەلەوەی نەورۆز هێمایەکە بۆ یەکڕیزی و فرەچەشنی.
نەورۆز تەنها گۆڕانێکی وەرزی نییە، بەڵکو ئاهەنگێکە بۆ نوێبوونەوەی ژیان کە پەیوەندی نێوان ئەندامانی خێزان و کۆمەڵگاکان و وڵاتانی دیکە بەهێزتر دەکات، هێمای نوێبوونەوە و ئاشتی و خۆشگوزەرانی نیشان دەدات.
نەورۆز لەلایەن یونسکۆ و نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دانیپێدانراوە، گرنگییەکەی وەک ڕووداوێکی کولتووری کە گەلان بەیەکەوە دەبەستێتەوە پشتڕاست کراوەتەوە
نەورۆز هۆکارێکە بۆ زیندووکردنەوەی داب و نەریتەکان، کە لە ناوچەیەکەوە بۆ ناوچەیەکی دیکە، بەڵام زۆربەی نەتەوەکان بە نەتەوەی کوردیشەوە هاوبەشن لە نوێبوونەوە و پاراستنی نەریتەکان.
نەورۆز گوزارشتە لە پاککردنەوە و نوێکردنەوەی بەهار، وەک ئامادەکارییەک بۆ جەژنی نەورۆز ماڵەکان بە تەواوی پاک دەکرێنەوە و لەگەڵ کڕینی جلوبەرگی نوێ، ئەمەش ئاماژەیەکە بۆ سەرەتایەکی نوێ و پاککردنەوەی هەردوو لایەنی فیزیکی و ڕۆحی مرۆڤەکان.
نەریتی چێشت لێنان پەیوەستە بە جەژنی نەورۆزەوە
هێماکانی نەورۆز لە هەرێمی کوردستان چوونەدەرەوە و گەشت و سەیران و درووستکردنی خواردنە کوردەوارییەکانە، بەڵام ساڵی پار و ئەمساڵ بەهۆی مانگی ڕەمەزانەوە کەمتر ئەنجام دەدرێت، لە کولتووری فارسەکانیشدا حەوت سینی و چەندین خواردن و میوە ئامادە دەکرێت کە هەندێکیان گوزارشت لە چارەسەر دەکەن لە ڕێگای خۆراکەوە بۆ نموونە (سیر ).
هێمای تەندرووستی و چارەسەری دەرمانییە سەوزە و میوە هێمای نوێبوونەوە و لەدایکبوونە(میوەی وشککراو ) هێمای خۆشەویستییە، ( سرکە) هێمای حیکمەت و کامڵ بوونە.
ڕێوڕەسمەکانی ئاگر سومبول و نیشانەی نەورۆزە وەکو بەکارهێنانی مەشخەڵ و دار بۆ جوانتر نیشاندانی بڵێسەی ئاگرەکە زیاتر لە ناوچەی چیاو شوێنە بەرزەکان ئاگر دەکرێتەوە .
هۆنراوە و مۆسیقا ئێوارە کۆڕ و نمایشی مۆسیقای نەریتی جۆرێکە لە میراتی هونەری ناوچەکانی جەژنی نەورۆز فێستیڤاڵی سەر شەقامەکان و ئاهەنگەکانی دەرەوە و نمایش و کۆبوونەوە گشتییەکان داب و نەریتە ناوخۆییەکان لەگەڵ ڕۆحی نوێبوونەوە تێکەڵ دەبن.